ŞOK- BAYILMA VE KOMADA İLKYARDIM
A. ŞOK:
Şokun Tanımı : Pek çok tanımı vardır. Genel bir çerçeve ile şöyle tanımlanabilir: Çeşitli nedenlerle özellikle dolaşım sisteminin yetersizliği sonucu vücudun her yerine yeterli kan akışının sağlanamaması nedeniyle sistemlerdeki çalışmanın azalmasıdır. Bu durumda kan, doku ve organlara gitmesi gereken yeterli oksijen ile besin maddeleri sağlanamaz. Bu olaydan pek çok organ etkilenir; ancak öncelikle beyin etkilenecektir.
Şokun Nedenleri-Belirtileri:
- İç ve dış kanamalar – Huzursuzluk – endişe
- Çok şiddetli ağrı – Nabzın suratli ve zayıf olması
- Beklenmedik bir olayla – Yüzeysel solunum karşılaşma – Soğuk nemli cilt, titreme
- Geniş yanıklar – Deride solukluk
- Zehirlenmeler – Vücut ısısının hızla düşmesi
- Aşırı su ve tuz kaybı – Giderek bilinç kaybı
- Alerjiler – Bulantı, kusma
- Kalp krizleri – Göz bebekleri büyük, anlamsız
- Ciddi enfeksiyonlar bakış
- Yüksek ateş – Kan basıncında düşme
Öncelikle şokun nedeni ortadan kaldırılmaya çalışılır.
- Mutlaka şok pozisyonu verilir (iç kanamalar hariç). Sırtüstü baş aşağıda; bataklar yukarıda, üstü örtülü başı yana döndürülen pozisyondur
- Soluk yolu açık tutulur.
- Bilincinin açık kalması için çaba gösterilir.
- Bilinci açık ve iç kanama yoksa ılık içecekler verilir.
- Kesinlikle alkol verilmez üzeri örtülür.
- Kanama varsa öncelikle durdurulmalıdır
B. BAYILMA:
Bayılmanın Tanımı: Beyine gelen oksijenin azalması nedeniyle kısa süreli geçici tam veya kısmen bilinç kaybıdır.
Bayılmanın nedenleri:
- Kan kaybı, kan görme
- Kan basıncının düşmesi
- Havasızlık
- Beklenmedik bir olayla karşılaşma
- Çok şiddetli ağrı
- Stres
- Açlık, kan şekerinin düşmesi
- Kansızlık
- Çok sıcak, yüksek ateş
Bayılmanın Belirtileri:
- Baş dönmesi, göz kararması
- Soğuk terleme
- Nabızda artma, zayıflama
- Yüzün solması –
- Solunumun sık ve yüzeysel olması
- Kasların hareket edememe – Kusma, bulantı
- Bilinç kaybının hemen oluşması
- Kendinden geçme
Bayılmalarda İlk yardım:
- Temiz hava alması sağlanır
- Sıkan giysileri gevşetilir
- Şok pozisyonu verilir.
- Sıcak tutulur
- Duyu organları uyarılır. (Amonyak, soğan koklatılabilir.
- Solunumu kontrol edilir.
- Takma dişi varsa çıkarılır.
- Yüzü soğuk su ile yıkanır.
- Tokat atılmaz, yakın mesafeden uzun süre alkol koklatılmaz
- Ayıldığında yeterli süre dinlendirilir.
- Tüm bu yapılanlara karşın ayılamıyorsa komaya geçiş düşünülerek hemen bir sağlık kurumuna gönderilmelidir.
C. KOMA
Komanın Tanımı : Hareket sisteminin duyu organlarının işlevsiz kalması sonucu çevreye tepkinin verilmediği derin bir bilinç kaybı ve uyandırılamayacak biçimde uyku halidir.
Komanın Nedenleri:
- Baş travmaları: beyin kanaması
- Kanamalara bağlı şok, elektrik şoku
- Psikojenik şok
- Alkol, zehirlenmeler
- Alerjiler
- Suda boğulma
- Bazı hastalıklar (şeker hastalığı, sara gibi)
- Sıcak çarpması, donma
Komanın Belirtileri
- Bilinçsizlik, uyku
- Hareketsizlik, halsizlik
- Uyarılara reaksiyonsuzluk refleks kayıpları
- Hırıltılı solunum (Dilin gevşeyerek geriye doğru toplanması)
- Komadaki belirtirler, koma öncesi (prekoma ) dönemden başlayarak tam koma aşamasına gelinceye kadar ağırlaşırlar
Koma da İlkyardım:
• Soluk yolu açık tutulur, hava yolu borusu konur ,yan çevrilir
• Solunum durmuşsa suni solunum yapılır
• Komaya neden olan etken ortadan kaldırılır
• Vücut ısısı korunur
• Sıvı verilmez
• Uygun pozisyonda sevk edilir.
5. KALP DURMASI
Kalp, dolaşım sistemi bölümünde anlatıldığı gibi dolaşım sisteminin merkezidir. Bir dakika içinde yetişkin bir kişide 60-80 defa kasılıp gevşeyerek kanı damarlar yoluyla tüm vücut organlarına iletir ve hücreler, dokular için yaşamsal önemdeki maddeleri taşır. Ayrıca hücrelerden ar tık maddelerin alınarak boşaltım sistemine gönderilmesinde rol oynar.
Kalp Durmasının Belirtileri:
• Atardamarlardan nabız hissedilmez. (En kolay nabız boyun atardamarından alınır.)
• Göz bebekleri büyür, sabitlenir
• Bilinç kaybolur
• Solunum durur
• Refleksler kaybolur
• Vücut soğur
• Kulakla kalp sesi duyulmaz
• Deri kül rengi olur sonra, morarır.
Kalp masaj tekniği: Kalp masajına, kalbin durmasından sonra 5 dakika içinde başlanmalıdır. Yoksa yapılacak masajı hiçbir faydası olmaz. Çalışan kalbe asla masaj yapılamayacağı unutulmamalıdır. Bu nedenle kalbin durduğundan emin olmadan
masaj yapılmaz.
YETİŞKİNLERDE
- Kazazede sert bir zemine sırtüstü yatırılır.
- İlkyardımcı kazazedenin yan tarafında diz çöker
- Kalp masajının yapılacağı yer belirlenir
- Kalp masajı önde kaburgaların birleştiği göğüs kemiğinin 1/3 alt kısmına uygulanır.
- İlkyardımcı bu belirlenen yerden elini yumruk yaparak önce şoklar:
Şok ile çalışmamışsa:
Bir elinin ayasını 1/3 kısmına ,diğer elini de öbür elinin üzerine koyar. Parmaklar vücuda değmemeli, basınç ellerin ayası ile yapılmalı dır. Ayrıca üste konan elin parmakları diğer elin parmakları arasına sokularak da pozisyon alınabilir. Kollar gergin olmalıdır.
Ellerin ayaları ile 5-7 an. esnetecek kadar basınç yapılır, sonra basınç kaldırılır. Bu işle 1 dakika 60-80 kez tekrarlanır.
1 dakika aralıklarla en fazla 10 saniye süren kontroller yapılır. Kalp çalışmış ise hemen masaja son verilir.
ÇOCUKLARDA,
Daha az basınçla ya tek el ayası veya parmak uçlan ile dakikada 80-100 kez yapılır.
Bebeklerde baş parmakla aynı noktaya 100-120 kez daha az basınçla uygulanır. –
KALP MASAJININ VE SUNİ SOLUNUMUN BİRLİKTE UYGULANMASI
Hem kalp hem de soluk durmuş ise, ilkyardımcının sayısına göre şu şekilde uygulanır:
a) İlkyardımcı tek ise,
– Önce 2 suni solunum
– Sonra 15 kalp masajı
b) İlkyardımcı sayısı 2 ise,
– 1 suni solunum
– 5 kalp masajı
Burada unutulmaması gereken, suni solunum yapılırken ikinci ilkyardımcı göğse elleriyle basınç yapmamalı, sadece kalp masajı yapacağı yere ellerini koyup beklemelidir. Göğüs suni solunum ile yükselip sonra inmeye başladığı anda kalp masajına başlanır
